İslam medeniyetinde belli bir meslek zümresinin tanınmış kişilerinden söz etmek ve alanlarına sunduğu katkıyı kayıt altına almak üzere önce tarihlerde sonra da müstakil eserler biçiminde ortaya çıkan biyografik eserler, söz konusu isimlerle ilgili kişisel ve mesleki merakı gideren, ayrıca devrin kültürel, siyasal ve sosyal hayatıyla ilgili bilgiler sunan yazılı ürünlerdir. Uzun bir süre şair, hekim, çiçek yetiştiricisi, ulema vb. meslek gruplarının başvuru kaynağı hâline gelen bu eserler arasında, devrin edebî hayatına ışık tutan şuara tezkireleri büyük önem taşımaktadır.

Kaynağını Arap ve Fars biyografi geleneğinden almakla birlikte zamanla kendi yolunda ilerleyen Türkçe şuara tezkireleri, klasik Türk edebiyatının şair kadrosunu, estetik algısını ve edebî eserlerle ilgili değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Günümüz edebî eleştiri anlayışına kıyasla şair odaklı bir temelde ilerleyen geleneksel biyografi geleneği, 15. yüzyıldan başlayıp 20. yüzyıla kadar örneklerini vermeye devam etmiştir.

Günümüzde, sanat eserinin üretimi ve tüketimindeki hızlı ve köklü değişimlerin edebî mirasın korunmasını geçmiş dönemlerden çok daha önemli hâle getirmesi, toplumsal hafızanın gelecek kuşaklara güvenilir bir biçimde aktarılması zaruretini doğurmuştur. Bu anlayışla oluşturulan Tezkire Terimleri Sözlüğü Projesi, sanat anlayışının şairin yaşadığı çağa, çevreye ve kişisel yetişme tarzına bağlı olduğu anlayışından hareketle, tezkire metinlerinde devrin şairleri ve eserleri hakkında ortaya konan yargıları okura sunmayı ve devrin ideal poetik anlayışının anlaşılmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

Bundan hareketle, tezkireler özelinde yeni manalar kazanan ve zamanla ortak ifade kalıpları hâline gelen sözcük, terkip, deyim, tamlama, kavram, terim vb. ibarelerin ilgili metinlerde derinlemesine incelenerek tarihî gelişimleriyle ortaya çıkarılması ve Türk eleştiri geleneğine katkı sunulması planlanmaktadır. Böylece tezkire yazarları tarafından kullanılan ifadelerin bütün tezkireciler tarafından aynı manada anlaşılıp anlaşılmadığı, kişisel tabir ya da terim olup olmadığı sorunu tespit edilebilecek ve bunun neticesinde biyografi temelli çalışmalara yeni kapılar aralanacaktır.
logo-img