suhan-perver
* Arapça "söz dizisi, söz grubu" anlamındaki ibâre ile Farsça "besleyen, koruyan, yetiştiren" anlamları katan perver sıfatının birleşmesiyle oluşmuş, tezkirelerde; “ibareyi besleyen, büyüten, geliştiren” karşılığında kullanılan terim.
Arapça bir sözcük olan ve “manasından ziyade dış görünüşü ve yapısı kastedilen yazılı birkaç cümle veya söz grubu” (Sâmî, 1996, s. 926); “bir ya da daha fazla kelimenin birleşimiyle oluşmuş söz dizisi (şiirde ibaret şeklinde de kullanılabilir)” (Birinci, Yetiş, Andı, Ülgen, Sağlam, Çoruk, 2018, s. 153; Kartal, 2021, s. 259); “anlatımı meydana getiren bir veya birkaç cümlelik yazılı söz dizisi” (Ayverdi, 2011, s. 1352); “cümle, paragraf, bir metinden çıkarılmış birkaç satır” (Devellioğlu, 1998, s. 402) anlamlarına gelen “ibâre” ile “besleyen, besleyici, büyüten, yetiştiren, yetiştirici, koruyan, terbiye eden” (Devellioğlu, 1998, s. 862); “nafaka veren, terbiye eden, yetiştiren, ilerleten ve yükselten, bir hâl ve sıfata sahip” (Sâmî, 1996, s. 353-354) anlamlarına gelen Farsça “perver” kelimesinin birleşmesiyle oluşmuş bir sıfat tamlaması olan ibâret-perver: “sözü veya ibareyi besleyen, büyüten, terbiye eden, geliştiren” karşılıklarında kullanılan bir ifadedir.
Bu terim, “söz veya söz dizisini besleyen, büyüten, geliştiren” manasında olup nâsirin veya münşînin niteliğini, özelliğini, yeteneğini belirtme.
İbâret-perver terimi, Latîfî Tezkiresi’nde Edebî Eleştiri Terimleri ve Edebiyat Eleştirisi adlı çalışmada nâsirin veya münşînin nitelik, özellik veya yeteneğini belirten terimlerden biri olarak gösterilir (Kaplan, 2018, s. 139). Latîfî, Ali Çelebî’nin matbu tabirleri karşısında ibâret-perver olan yani söz besleyici ve yetiştirici yazarların bile hayran kaldığını, şaşkınlıktan başlarının döndüğünü belirtir (Örnek 1).
Bu terim Latîfî Tezkiresi’nde 1 kez geçer.
Örnek 1 :
ʿAli Çelebi
Münşiyân-ı suhanverân ve mümliyân-ı ʿibâret-perverân tarh-ı taʿbîrât-ı matbûʿasında vâlih ü hayrân ve tarz-ı takrîrât-ı masnûʿasında zâr u ser-gerdân kalurlar (Canım, 2000, s. 379).
Ayverdi, İ. (2011). Misalli büyük Türkçe sözlük c. 2. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
Birinci N., Yetiş, K., Andı, M. F., Ülgen, E., Sağlam, N., Çoruk, A. Ş. (hzl.) (2018). Ali Nazîmâ-Fâik Reşad mükemmel Osmanlı lügati. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Canım, R. (hzl.) (2000). Latîfî-Tezkiretü’ş-şu‘arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ (inceleme-metin). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html
Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Kaplan, F. (2018). Latîfî tezkiresinde edebî eleştiri terimleri ve edebiyat eleştirisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
Kartal, A. (hzl.) (2021). Muallim Nâcî-lügat-i Nâcî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Şemseddîn Sâmî. (1996). Kâmûs-ı Türkî. Ankara: Çağrı Yayınları.
